Radiation therapy | Xạ trị

Xạ trị là gì?

Xạ trị sử dụng bức xạ nhắm đích để tiêu diệt hoặc phá hủy tế bào ung thư. Xạ trị thường chỉ ảnh hưởng đến vùng được điều trị. Nó có thể được sử dụng để điều trị ung thư giai đoạn đầu hoặc ung thư đã di căn.

Trong tiếng Anh, phương pháp điều trị này được gọi là “trị liệu bằng phóng xạ” hoặc “xạ trị”. Nó được chỉ định bởi một bác sĩ chuyên khoa được gọi là bác sĩ chuyên khoa ung thư xạ trị, và việc điều trị được thực hiện bởi chuyên viên trị liệu bằng phóng xạ.

---

Tại sao phải xạ trị?

Xạ trị được sử dụng vì nhiều lý do khác nhau bao gồm:

Giảm hoặc chữa khỏi ung thư – Xạ trị có thể chữa khỏi một số bệnh ung thư. Nó cũng có thể làm nhỏ lại một số khối u hoặc ngăn chặn chúng lây lan.

Hỗ trợ các phương pháp điều trị khác – Xạ trị có thể được sử dụng trước, sau hoặc cùng với các phương pháp điều trị khác, như hóa trị hoặc phẫu thuật.

Giảm triệu chứng – Nếu không thể chữa khỏi bệnh ung thư, xạ trị có thể giúp giảm triệu chứng và giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.

---

Xạ trị được thực hiện như thế nào?

Xạ trị được thực hiện theo 2 cách chính – từ bên ngoài cơ thể hoặc bên trong cơ thể. Bạn có thể được xạ trị bằng một hoặc cả hai loại, tùy thuộc vào loại ung thư và các yếu tố khác.

Xạ trị chùm tia ngoài (EBRT) – Giống như chụp X-quang. Bạn nằm trên bàn trong khi một máy di chuyển xung quanh bạn và chiếu các chùm tia bức xạ vào khối u (xem hình minh họa bên dưới). Quá trình điều trị chỉ mất vài phút, nhưng việc chuẩn bị mọi thứ có thể mất nhiều thời gian hơn.

Xạ trị bên trong cơ thể – Xạ trị áp sát là loại xạ trị bên trong cơ thể phổ biến nhất. Xạ trị áp sát bao gồm việc cấy ghép các ống chứa phóng xạ kín (hạt, dây hoặc viên nang) bên trong cơ thể, gần hoặc bên trong khối u. Các ống cấy ghép phát ra bức xạ hủy hại hoặc tiêu diệt các tế bào ung thư trong khi hạn chế lượng bức xạ đi vào các mô và cơ quan lân cận.

Đây là hình ảnh minh họa chung về máy gia tốc tuyến tính (LINAC), là máy được sử dụng phổ biến nhất để thực hiện EBRT. Máy LINAC được sử dụng để điều trị cho bạn có thể trông khác.

---

Quá trình điều trị thực tế chỉ mất vài phút mỗi lần. Việc phải nằm yên không khó khăn đối với tôi, vì các chuyên viên trị liệu đã cho tôi nằm vào vị trí cố định và được giữ nguyên vị trí bằng một cái khuôn có hình dạng giống như cái nêm.

JACKIE

---

Tôi sẽ tham gia điều trị bao nhiêu buổi?

Điều trị bằng xạ trị được điều chỉnh phù hợp cho từng người. Số buổi điều trị cần thiết phụ thuộc vào loại ung thư, vị trí, kích thước và sức khỏe tổng quát của bệnh nhân. Một số người chỉ cần một lần điều trị, trong khi những người khác sẽ cần xạ trị 5 ngày một tuần trong nhiều tuần.

Nếu sử dụng phương pháp điều trị bằng xạ trị áp sát, các ống cấy ghép có thể được giữ tại chỗ trong vài phút, vài ngày hoặc vĩnh viễn.

---

Xạ trị có đau đớn không?

Xạ trị chùm tia ngoài (EBRT) – Bạn sẽ không cảm thấy gì và máy không chạm vào bạn. Bạn có thể nghe thấy tiếng vo ve khi máy đang bật. Bạn có thể tiếp xúc với người khác một cách an toàn khi đang điều trị.

Xạ trị áp sát – Bạn có thể cần được gây tê cục bộ hoặc gây mê. Bạn sẽ không bị đau dữ dội hoặc cảm thấy khó chịu trong quá trình xạ trị áp sát. Nếu bạn cảm thấy đau, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp bạn. Những người sử dụng ống cấy ghép tạm thời có thể cần phải ở lại bệnh viện trong khi nguồn vẫn còn. Trong thời gian này, gia đình và bạn bè có thể hạn chế đến thăm để bảo vệ họ tránh tiếp xúc với bức xạ.

---

Tác dụng phụ của xạ trị

Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến tác dụng phụ mà bạn có thể gặp phải, bao gồm loại và liều lượng xạ trị cũng như bộ phận cơ thể được điều trị. Hãy nói với nhóm điều trị ung thư của bạn nếu bạn bị bất kỳ tác dụng phụ nào.

	Mệt mỏi (mệt) Tác dụng phụ phổ biến nhất của xạ trị là tình trạng mệt mỏi xảy ra trong quá trình điều trị và có thể kéo dài nhiều tháng sau khi kết thúc điều trị.
	Thay đổi da ở vùng điều trị Xạ trị có thể khiến da ở vùng điều trị bị khô, ngứa và bong tróc. Đôi khi da có thể trở nên khá kích ứng.
	Rụng tóc/lông ở vùng điều trị Nếu bạn có tóc/lông ở vùng được điề u trị, bạn có thể bị rụng một phần hoặc toàn bộ tóc/ lông. Thông thường,tóc/lông sẽ mọc lại sau khi kết thúc điều trị.
	Những thay đổi ở ruột và bàng quang Xạ trị vào vùng chậu có thể gây mất kiểm soát bàng quang, tiêu chảy và khó chịu khi đi tiểu hoặc đại tiện.
	Chán ăn và buồn nôn Xạ trị vùng bụng, vùng chậu và đầu có thể khiến bệnh nhân cảm thấy buồn nôn hoặc không muốn ăn.
	Phù bạch huyết Đây là tình trạng chất lỏng tích tụ dưới da và gây sưng tấy. Xạ trị sau phẫu thuật làm tăng nguy cơ này.
	Vấn đề về miệng và cổ họng Xạ trị vào đầu, cổ hoặc ngực có thể gây ra thay đổi về vị giác, khó nuốt và khô miệng.

---

Các y tá đưa cho tôi kem và gel để thoa lên vùng da điều trị. Tôi sử dụng chúng hàng ngày ngay khi bắt đầu điều trị và trong một thời gian ngắn sau khi kết thúc. Tôi bị các vết thâm trông giống như vết bỏng, nhưng hầu hết chúng đã mờ dần.

---

Xạ trị có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Nguy cơ vô sinh (khó mang thai) sẽ tùy thuộc vào vùng cơ thể được điều trị, liều lượng bức xạ và số buổi điều trị.

Nếu vô sinh là một tác dụng phụ có thể xảy ra, bác sĩ chuyên khoa ung thư bằng xạ trị sẽ thảo luận với bạn trước khi bắt đầu điều trị. Hãy cho họ biết nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể muốn có con trong tương lai và họ sẽ nói chuyện với bạn về các lựa chọn.

---

Những câu hỏi để hỏi bác sĩ của bạn

Đặt câu hỏi có thể giúp bạn đưa ra lựa chọn sáng suốt. Những câu hỏi bạn có thể muốn hỏi là:

• Tại sao tôi cần xạ trị?
• Xạ trị có những ưu và nhược điểm gì đối với tôi?
• Xạ trị có hiệu quả như thế nào đối với loại ung thư tôi mắc phải?
• Tôi sẽ được xạ trị bằng phương pháp nào?
• Việc điều trị sẽ mất bao lâu? Nó sẽ được thực hiện như thế nào?
• Tôi có thể thực hiện phương pháp điều trị này ở đâu?
• Những rủi ro và tác dụng phụ có thể xảy ra của xạ trị là gì?
• Quan hệ tình dục trong quá trình xạ trị có an toàn không?

Để biết thêm câu hỏi, hãy xem phần Những câu hỏi cần hỏi bác sĩ bằng tiếng Việt.

---